Sağlık ve teknoloji ilişkisi denilince akla nano robotlar, robotik cerrahi, kişiselleştirilmiş ilaçlar, sentetik organlar, organ klonlama, biyonik vücutlar, yapay zeka gibi bir sürü şey geliyor… Bir süre öncesine kadar bunlar bilim kurgu edebiyatının ve sinemasının geniş hayal dünyasının ürünü gibiydi. Bugün ise hemen herkes için bildik, tanıdık kavramlar. Çünkü teknoloji, hayatın her alanında olduğu gibi tıp dünyasını da yeniden şekillendiriyor. Mikroskobu tıpta ilk kullanan hekimler bugün bu boyuta gelineceğini akıllarından geçirmişler miydi, bilinmez. Ancak bilinen şu ki; insan neyi hayal ederse onu bir şekilde gerçekleştirmenin yolunu da buluyor.

Solunum Kongresi’nin en ilgi çekici oturumlarından biri olan “İnovasyon” panelinin de konusu teknolojinin sağlık dünyasına getirdiği değişimdi. Sağlık ve teknoloji konusu hem merak duygumuzu körüklüyor hem de akıllara pek çok soru getiriyor. Başkanlığını Prof. Dr. Arzu Mirici ve Doç. Dr. Sevinç Sarınç Ulaşlı’nın yaptığı bu panelde de en çok merak uyandıran konulardan biri de yapay zekaydı. Öyle ya tıpta yapay zeka kullanımı artık bir efsane değil. Algoritmalar, robotlar doktorların en büyük yardımcısı. Aslında konunun pek çok boyutu var. Nabzımızı ölçen, fitness sonuçlarını anında gösteren, sağlık kayıtlarını tutan akıllı saat ve telefon uygulamaları bir yana sağlık profesyonellerini yakından ilgilendiren gelişmeler yaşanıyor.

Bu konuda yapılmış kapsamlı çalışmalardan biri olarak uluslararası danışmanlık şirketi PricewaterhouseCoopers’ın (PwC) Avrupa, Ortadoğu ve Afrika bölgesinde yer alan 12 ülkeden 11 bini aşkın katılımcı ile birlikte hazırladığı “Hangi doktor? Yapay zekâ ve robotbilim yeni sağlık sektörünü neden şekillendirecek?” başlıklı araştırmasına göz atmakta fayda var. Sağlık sektöründe yapay zekâ ve robotlara ne kadar hazır olduğumuzu inceleyen araştırma, beğenelim ya da beğenmeyelim geleceğin tıbbında yapay zeka ve robotların etkin olacağını ortaya koyuyor. Dünya çapında yaşlanan nüfus, artan maliyetler ve arz sıkıntısı (tedavi ve bakım gereken insan sayısındaki artış nedeniyle sağlık profesyonellerine giderek daha fazla ihtiyaç duyulması) nedeniyle bunun bir gereklilik olarak görüldüğü de ortada.

Son yıllarda teknoloji hızla ilerlese de bunun sadece başlangıç olduğunu söyleyenler çoğunlukta. Bundan sonra teknolojinin daha hızlı gelişmesini beklenirken, yapay zekanın daha başarılı teşhisler koyabilmesi ve daha etkili tedaviler yapabilmesi beklentiler arasında. Böylece daha fazla hastalık tedavi edilecek ve daha fazla hayat kurtulacak. Teknoloji sayesinde insanlar, hatta tüm canlılar daha sağlıklı bir yaşam fırsatına sahip olacak.

PwC araştırmasının dikkat çektiği bir nokta da kanunlar, yönetmelikler. Konu sağlık olunca, kamu yönetimine önemli görevler düşeceği kesin. Araştırmada kamu otoritelerinin kalite standartlarını ve olması gereken yasal çerçeveleri oluştururken sağlık sektöründe yeni yaklaşımların benimsenmesi için uygun teşviklerin de geliştirilmesi gerektiği belirtiliyor. Çünkü yapay zeka ve robotik sağlık hizmetlerinin daha hesaplı ve daha erişilebilir hale gelmesi de önemli bir konu.

Bütün bunların belki şimdi değil ama bir süre sonra çokça konuşulacağını, sıkça tartışılacağını öngörmek zor değil. Tüm işaretler tıp teknolojisinin bugün için “inanılmaz” denilen boyutlara ulaşacağını ve teknolojinin en etkin olduğu alanlardan birinin sağlık olacağını gösteriyor. Hal böyle olunca konu sağlık profesyonelleri için daha da önem kazanıyor. Zaten PwC’nin araştırmasında da sağlık profesyonellerine şu tavsiye de bulunuluyor: Ne olduğunu anlamaya çalışın, tıbbi ortamlarda ve sağlık ekosisteminde değişime hazır olun.

Öyle ya belki de gelecekte sadece laboratuvar çalışanları ya da araştırmacılar değil klinisyenler de tanı, karar verme ya da ameliyat ve sonrasında yapay zeka ile birlikte çalışmak durumunda kalacak. Yapay zeka ve robotik teknolojiler ile birlikte sağlık hizmetleri belki de yeniden tanımlanacak. Her şey dijitalleşecek, tıp biliminde insan faktörünün yeri yeniden belirlenecek. Bilginin kullanılabilirliği, programların uygulanabilirliği yaygınlaştıkça yapay zeka ve robotik teknolojiler tıbbi tedavilerde karar verme sürecinden cerrahi müdahaleye kadar hekimlerin de, hastaların da işini kolaylaştıracak.

Kongrede dinleme olanağı bulduğumuz Prof. Dr. Arzu Mirici, Prof. Dr. Asiye Kanbay, Prof. Dr. Yusuf Aydemir ve Prof. Dr. Cengiz Özdemir hocalarımızdan edindiğimiz bilgilere göre, yukarıda sözünü ettiğimiz boyuta gelebilmemiz için şu anda halledilmesi gereken bazı konular var. Mesela teşhis ve tedavinin hızı kadar doğruluğu. Teknolojiye güven bu noktada kilit önem taşıyor. Teknolojik her gelişmenin yaygın bir şekilde kullanılması ve kabullenilmesi şüphesiz kolay olmayacak. Bu açıdan zaman; teknolojinin gelişimi için olduğu kadar benimsenmesi için de büyük önem taşıyor. Durum böyle olunca her konuda olduğu gibi sağlıkta da teknolojiyi yakından takip etmek, olan ve olabilecek gelişmelerin izini sürmek şart.